روز جهانی آزادی نرم افزار + آزادی نرم افزار چیست

روز جهانی آزادی نرم افزار رویدادی است که هر ساله در تاریخ ۱۷ آوریل برگزار می‌شود و هدف آن بهبود آگاهی عمومی درباره مزایای استفاده از نرم افزارهای آزاد است. در این مقاله قصد داریم به بررسی مفهوم آزادی نرم افزار، تاریخچه آن، مزایا و معایب آن، تأثیرات آن بر صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات، رویداد روز جهانی آزادی نرم افزار و اهمیت آن بپردازیم.

مفهوم آزادی نرم افزار

در کشورهایی که حق کپی رایت وجود دارد، افراد مثل خرید لپ تاپ یا خرید قطعات سخت افزار کامپیوتر مثل کارت گرافیک، باید برای تهیه اکثر نرم افزارهای مورد نیاز خود هزینه پرداخت کنند. در کنار این دسته از نرم افزارها که نیاز به حق اشتراک یا نیاز به خرید لاینسنس دارند، برخی نرم افزارها با عنوان نرم افزار آزاد عرضه می‌شوند. نرم افزارهای آزاد به نرم افزارهایی گفته می‌شود که کاربران اجازه دارند آن‌ها را برای هر منظوری استفاده، تغییر، کپی و توزیع کنند.

بنابراین، آزادی نرم افزار به معنای آزادی استفاده، توزیع و اشتراک گذاری نرم افزارها چه در انواع کامپیوترها مثل لپ تاپ ها یا سیستم های خانگی و شرکتی و چه اپ های مربوط به گوشی هوشمند و سیستم عامل های مستقل گوشی هوشمند است. در واقع، نرم افزارهای آزاد همانند کتاب های آزاد هستند که هر کس می‌تواند آن ها را به هر منظوری استفاده کند.

تاریخچه آزادی نرم افزار

حرکت آزادی نرم افزار در دهه ۱۹۸۰ میلادی با آغاز به کار پروژه GNU توسط ریچارد استالمن آغاز شد. او به دلیل بروز مشکلاتی با یکی از نرم افزارهایی که در آن زمان استفاده می‌کرد، به این نتیجه رسید که نرم افزارها باید به عنوان آزادی بنیان شوند. در ادامه، استالمن به دنبال تأسیس جامعه ای بود که این مفهوم آزادی نرم افزار را در سطح جهانی پراکنده کند.

با از ۱۹۹۱ میلادی، لینوس توروالدز با ارائه سیستم عامل لینوکس، به این حرکت پیوست. توروالدز نیز مانند استالمن، نرم افزارهای آزاد را ترویج کرده و از روش های آزاد برای توسعه و پیاده سازی سیستم عامل لینوکس استفاده کرد. به طور کلی، حرکت آزادی نرم افزار به دلیل تمرکز بر مشکلاتی مانند کنترل وابستگی به شرکت هایی که نرم افزارها را ارائه می‌کنند و همچنین کنترل بر محتوای نرم افزارها به وجود آمده است.

به عنوان مثال هر نسخه از سیستم عامل لینوکسی که شما از آن استفاده می‌کنید و احتمالا روی لپ تاپ شما نصب شده به صورت رایگان عرضه شده است.

مزایا و معایب آزادی نرم افزار

آزادی نرم افزارها بسیاری از مزایایی را برای کاربران و توسعه دهندگان دارند. مزیت اصلی آن ها این است که کاربران اجازه دارند نرم افزارهایی را که برای تکمیل کارهایشان نیاز دارند را بدون پرداخت هزینه استفاده کنند و از آن ها برای هر منظوری استفاده کنند. علاوه بر این، کاربران می‌توانند نرم افزارها را به دلخواه خود تغییر داده و با به اشتراک گذاشتن آن ها، به دیگران کمک کنند.

در عین حال، آزادی نرم افزارها همراه با برخی معایب همراه است. یکی از این معایب، نبود حمایت از طرف توسعه دهندگان نرم افزار است. بدون دریافت پشتیبانی مالی و حمایت، توسعه دهندگان نرم افزار ممکن است از توسعه نرم افزار جدید منصرف شوند. علاوه بر این، بازار نرم افزار آزاد، بازاری است که توسعه دهندگان نرم افزار نمی‌توانند به راحتی در آن پول درآورند. این مسئله می‌تواند باعث کاهش کیفیت و کارایی نرم افزارهای آزاد شود.

در مقابل، نرم افزارهای دارای مجوز سنتی، معمولاً توسط شرکت های بزرگی توسعه می‌یابند و تحت حمایت و پشتیبانی شرکت هایی هستند که به صورت مالی آن ها را حمایت می‌کنند.

این موضوع می‌تواند باعث اطمینان کاربران در خصوص پایداری و کیفیت نرم افزارها شود. همچنین، توسعه دهندگان نرم افزارهای سنتی معمولاً می‌توانند برای توسعه نرم افزار پول درآورند و به توسعه ی نرم افزار جدید ادامه دهند.

بیشتر بخوانید: جزئیات کامل رویداد گلکسی آنپکد ۲۰۲۳

نقش آزادی نرم افزار در جامعه

آزادی نرم افزارها نقش مهمی در جامعه ایفا می‌کنند. این نوع نرم افزارها می‌توانند به عنوان ابزاری برای تحول و توسعه ی فردی و اجتماعی در جامعه استفاده شوند. برای مثال، استفاده از نرم افزارهای آزاد در کشورهای درحال توسعه می تواند به عنوان یکی از ابزارهای کمکی در جهت توسعه ی اقتصادی و فرهنگی استفاده شود.

همچنین، آزادی نرم افزارها می‌توانند به عنوان ابزاری برای توسعه و پیشرفت تکنولوژی در جامعه استفاده شوند. با استفاده از این نوع نرم افزارها، توسعه دهندگان می‌توانند به راحتی نرم افزارهایی را توسعه دهند که برای حل مشکلاتی مانند مشکلات محیطی، ارتباطات یا مشکلات سلامتی قابل استفاده باشند. در واقع، این نرم افزارها می‌توانند به عنوان ابزاری برای رفع مشکلات اجتماعی و پایداری محیطی در جامعه استفاده شوند.

آزادی نرم افزارها همچنین می‌توانند به عنوان ابزاری برای پیشگیری از تعارضات نرم افزاری در جامعه استفاده شوند. این نوع نرم افزارها، به صورت شفاف و باز بوده و کد منبع آن ها قابل دسترسی است. این امر به توسعه دهندگان امکان می‌دهد که برای پیدا کردن خطاهای نرم افزاری و بهبود کارایی آن‌ها به صورت کامل در کد منبع دسترسی داشته باشند.

بیشتر بخوانید: روز جهانی خبرنگار + اهمیت خبرنگاری برای جوامع

تلاش برای حفظ آزادی نرم افزار

در جهان امروز، تعداد زیادی از نرم افزارها وجود دارند که در بخش بزرگی از آن ها آزادی محدودیت دارد. به عنوان مثال، نرم افزارهایی که تحت مجوز شرکتی توسعه یافته اند، معمولاً از انجام برخی فعالیت ها مانند استفاده، کپی یا تغییر در کد منبع خود جلوگیری می‌کنند.

بنابراین، افراد و سازمان هایی که به حفظ آزادی نرم افزارها اهمیت می‌دهند، تلاش می‌کنند تا با استفاده از نرم افزارهای آزاد، به اهداف خود دست یابند. به عنوان مثال، افراد می‌توانند به جای استفاده از نرم افزارهای تحت مجوز شرکتی، از نرم افزارهای آزاد مانند لینوکس استفاده کنند.

یکی از مزایای این روش کاهش هزینه است. در حال حاضر هر شرکتی اجازه نصب ویندوز را روی لپ تاپ های تولیدی خود ندارد و می‌توان با گسترش تفکر آزادی نرم افزارها به سمتی رفت که تمامی شرکت هایی که قرار داد مستقیمی با مایکروسافت ندارند برای رفاه حال مشتریان و همینطور گسترش این تفکر سیستم های خود را با نسخه سیستم عامل لینوکس عرضه کنند.

بیشتر بخوانید: جشنی برای روز جهانی چپ دست ها – ویژگی چپ دست ها

همچنین، برخی سازمان ها و جامعه های آزادی نرم افزاری تشکیل گردیده اند که معمولاً از نرم افزارهای آزاد استفاده می‌کنند. این سازمان ها در تلاش هستند تا برای حفظ حقوق کاربران و جامعه، از نرم افزارهای آزاد استفاده کنند. برای مثال، سازمان هایی مانند سازمان ناسا، سازمان بین المللی انرژی اتمی، سازمان بهداشت جهانی و سازمان های دیگر از نرم افزارهای آزاد برای انجام کارهای خود استفاده می‌کنند.

علاوه بر این، برخی سازمان ها و افراد به ایجاد نرم افزارهای آزاد می‌پردازند. این افراد به دنبال ایجاد نرم افزارهایی هستند که کد منبع آن ها قابل دسترسی باشد و برای همه آزاد باشد. این افراد در حال توسعه نرم افزارهایی هستند که به کاربران اجازه می‌دهند تا آن ها را به دلخواه تغییر دهند و توزیع کنند.

برای حفظ آزادی نرم افزارها، می‌توان در تلاش برای پیشبرد اهداف آزادی نرم افزارها در جامعه مشارکت کرد. به عنوان مثال، می‌توانید از نرم افزارهای آزاد استفاده کنید، با دوستان خود در مورد آزادی نرم افزار صحبت کنید و سعی کنید تا این ایده را در جامعه پراکنده کنید.

همچنین، می‌توانید در توسعه نرم افزارهای آزاد شرکت کنید. این کار به شما اجازه می‌دهد تا به دنبال اهداف خود بروید و به جامعه نرم افزارهای آزاد کمک کنید. شما می‌توانید در توسعه نرم افزارهای آزاد به عنوان برنامه نویس، تست کننده، طراح و یا مدیری دیگر شرکت کنید. با شرکت در پروژه های نرم افزاری آزاد، می‌توانید به ارتقای کیفیت و توسعه ی نرم افزارهای آزاد کمک کنید.

می‌توانید به حمایت از سازمان های آزادی نرم افزار کمک کنید. برخی سازمان ها و بنیادهای آزادی نرم افزار، هدف خود را از طریق کمک های مالی از جامعه و حمایت از شرکت ها و سازمان هایی که از نرم افزارهای آزاد استفاده می‌کنند، دنبال می‌کنند.

بیشتر بخوانید: روز جهانی وب چه روزی است

مهترین نرم افزارهای آزاد

بعد از توضیحات مفصل در مورد روز جهانی آزادی نرم افزار باید به این سوال پاسخ داد که تعریف نرم افزار آزاد چیست و مهمترین نرم افزارهای آزاد کدام ها هستند؟ در ادامه به این دو سوال پاسخ می‌دهیم.

بیشتر بخوانید: روز جهانی برنامه نویس + مزایا و معایب برنامه نویس بودن

نرم افزارهای آزاد (Open source) به نرم افزارهایی گفته می‌شود که کد منبع آن ها به صورت عمومی و باز در دسترس همه‌ی افراد بوده و مثل نرم افزارهایی مثل فتوشاپ و آفیس نیاز نیست برای داشتن آن‌ها هزینه‌ایی پرداخت کنید. از مهمترین نرم افزارهای آزاد عبارتند از:

1- لینوکس (Linux): یک سیستم عامل آزاد و متن باز مبتنی بر UNIX است که برای استفاده در سرورها، دستگاه های جانبی، تلفن همراه و سایر دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می‌شود. اگر چه در کشور ما برخلاف بقیه دنیا خرید نرم افزار بدون توجه به حق کپی رایت انجام شده و اکثر نرم افزارها را می‌توانید از سایت‌های مختلف به صورت رایگان دانلود کنید.

2- فایرفاکس (Firefox): مرورگر وب آزاد و باز منبع بازی که توسط موزیلا توسعه داده شده است.

3- لیبره آفیس (LibreOffice): یک مجموعه نرم افزارهای دفتر کار است که شامل برنامه هایی مانند ورد، اکسل، پاورپوینت و … است.

4- جاوااسکریپت (JavaScript): زبان برنامه نویسی که برای توسعه وب سایت ها و برنامه های وب استفاده می‌شود.

5- آپاچی (Apache): یک سرور وب است که برای ارائه صفحات وب استفاده می‌شود.

6- پایتون (Python): یک زبان برنامه نویسی پرکاربرد است که برای بسیاری از کاربردهای مختلف، از جمله برنامه نویسی وب، داده کاوی، یادگیری عمیق و …

7- مای اسکیوال (MySQL): یک سیستم مدیریت پایگاه داده رابطه ای است که بسیاری از وب سایت ها از آن برای ذخیره داده های خود استفاده می‌کنند.

8- گیت (Git): یک نرم افزار کنترل نسخه است که برای مدیریت کد منبع استفاده می‌شود.

9- ویکی پدیا (Wikipedia): یک پروژه آزاد مبتنی بر وب که به کاربران اجازه می‌دهد تا به صورت هم کاری با یکدیگر، محتوای آن را ویرایش کنند.

10- اوپن اس (OpenSUSE): یک سیستم عامل آزاد مبتنی بر لینوکس است که به عنوان یکی از توزیع های لینوکس محبوب استفاده می‌شود.

11- جنگو (Django): یک چارچوب وب آزاد است که برای توسعه برنامه های وب از زبان پایتون استفاده می‌شود.

12- جی ایمیل (GIMP): یک ویرایشگر تصویر آزاد است که برای ویرایش و بهینه سازی تصاویر استفاده می‌شود.

13- آی آرسی (IRC): یک پروتکل چت آزاد است که برای بحث و گفتگو در گروه ها و کانال های مختلف استفاده می‌شود.

14- بیت تورنت (BitTorrent): یک پروتکل آزاد برای انتقال فایل ها است که از شبکه های اینترنتی استفاده می‌کند.

15- کریپتوگرافی (Cryptography): یک زمینه مطالعاتی است که به طراحی و تحلیل الگوریتم های رمزنگاری می‌پردازد و نقش مهمی در حفظ حریم خصوصی و امنیت در اینترنت ایفا می‌کند.

16- وی پی ان (VPN): یک پروتکل شبکه امنیتی است که برای ایجاد یک ارتباط امن بین دو دستگاه یا شبکه مختلف استفاده می‌شود.

17- تور (Tor): یک شبکه متن باز و آزاد است که به کاربران اجازه می‌دهد تا به صورت ناشناس و بدون ردپای دیجیتالی از اینترنت استفاده کنند.

18- ویکی مدیا (MediaWiki): یک نرم افزار مدیریت محتوای وب است که به کاربران اجازه می‌دهد تا به صورت هم کاری با یکدیگر، محتوای یک وب سایت را ویرایش کنند و بهبود دهند.

هر کدام از این نرم افزارها در زمینه های مختلف کاری و تحصیلی استفاده می‌شوند و برای کاربران با توجه به آزاد بودن و قدرتمند بودنشان بسیار مفید هستند.

بیشتر بخوانید: روز جهانی زنان مهندس ۲۳ ژوئن

جمع بندی

در پایان، برای حفظ آزادی نرم افزارها، باید به آن ها احترام گذاشت. نرم افزارهای آزاد، اثر افرادی هستند که برای توسعه و حفظ آزادی نرم افزارها، تلاش کرده اند. بنابراین، این نرم افزارها را باید به عنوان یک نماد از تلاش این افراد و ارزش های آن ها برای جامعه، احترام گذاشت.

به طور خلاصه، روز جهانی آزادی نرم افزار، فرصتی است برای جامعه جهانی تا به مزایای و اهمیت نرم افزارهای آزاد توجه کند و برای حفظ آن ها تلاش کند. با حفظ آزادی نرم افزارها، می‌توانیم از آزادی شخصی، حقوق انسانی و توسعه ی پایدار بهره مند شویم.

شما می‌توانید برای خرید و خواندن مقاله های بیشتر به فروشگاه مقداد آی تی و مجله مقداد آی تی مراجعه کنید.